April 2023: Maken en plaatsen van de spanten

Na een grondige inspectie van de oorspronkelijke spanten, zijn we tot de conclusie gekomen dat ze spijtig genoeg in slechte staat zijn. De basis van een aantal spantbenen heeft veel geleden door waterinsijpeling. Als gevolg zouden we het rotte stuk eraf moeten zagen. De nok zou hierdoor aanzienlijk lager worden, wat op zijn beurt een invloed heeft op de dakhelling. De helling zou dan te flauw worden en dit heeft een zeer negatieve invloed op de levensduur van het rieten dak. Ook zijn al de hanenbalken vervaardigd uit dennenhout en niet uit eikenhout. Stuk voor stuk zijn ze te zeer aangetast door houtworm en moeten dus vervangen worden.

De spanten (net voor de afbraak) ondersteunen het dak van golfplaten. Bron: Fotoarchief Jonas Van Craenendonck

We hebben een sterk vermoeden dat na de brand van 1912 de spanten volledig werden vernieuwd. We weten dat het strodak vuur had gevat, maar het is niet duidelijk of de spanten toen te zeer beschadigd waren en vervangen moesten worden. We merken wel aan de opbouw van de spanten dat er andere technieken gebruikt werden dan deze voor de onderbouw van de schuur. Zo zijn ze genageld en niet met houten toognagels gemonteerd. Toch een heel ander vakmanschap in vergelijking met de rest van de schuur.

Omdat we zo veel mogelijk origineel willen houden, hebben we nagedacht hoe we de oude spanten toch (deels) zouden kunnen gebruiken. De beste oplossing leek ons om van de oude spanten ‘gestapelde spanten’ te maken. Zo een stapelspant bestaat uit meerdere gestapelde delen; in ons geval uit een gedeeltelijk schaarspant met daarop een nokspant. Op onderstaande figuren is duidelijk te zien hoe we het hout van de oude spanten hergebruiken voor de benen van het onderste deel van het stapelspant. Het gedeelte dat overblijft doet dan dienst als schoren (korbelen).

De benen van de oude spanten worden ontdaan van de onderste rotte stukken en in twee gezaagd. De oranje ingekleurde stukken worden de korbelen bij de nieuwe spanten.
Het onderste gedeelte van de stapelspanten gemaakt van de oude spantbenen

Het ontwerp van deze stapelspanten werd niet zomaar verzonnen. We vonden het een belangrijke voorwaarde dat we het ontwerp ook konden terugvinden in andere 17de eeuwse dwarsschuren. En we moesten het niet zo heel ver van huis gaan zoeken. We vonden deze spanten terug in een driebeukige dwarsschuur van drie traveeën in Retie. Volgens de inventaris van onroerend erfgoed dateert deze schuur van het derde kwart van de 17de eeuw. Zoals op onderstaande foto te zien is, getuigt het prachtige houtwerk van zeer veel vakmanschap.

Identiek stapelgebint in een 17de eeuwse dwarsschuur in Retie. Bron: fotoarchief Hansfried Van Craenendonck

En zo zijn we dus gestart met de constructie van vijf dakspanten. Een hele klus, want elk spant bestaat uit elf pen en gatverbindingen. En elke verbinding wordt vastgezet met 1 of 2 toognagels. De dakcontouren werden horizontaal met touwen uitgezet. Dit vergemakkelijkt de bouw van de spanten.

Jonas aan het werk aan het eerste spant.
Het eerste spant wordt op haar plaats gehesen. Nog 4 te gaan!